Op 2 februari 2017 vond Buildin’green plaats. Dit is het jaarlijks terugkerend congres dat de groene en duurzame bouwwereld verbindt met levend groen. Telkens zoeken we een bijzondere plek, waar je die verbinding al letterlijk kan beleven. Deze keer was dit het voor velen toch ver weg gelegen Venlo. Venlo geeft sinds oktober vorig jaar namelijk een zeer vernieuwend visitekaartje aan de wereld af: het nieuwe stadskantoor dat helemaal Cradle to Cradle is van opzet.
Wie zat er in de zaal?
Het congres trapte af met een aantal vragen aan het publiek. Dat kwam uit Nederland, Duitsland, België en zelfs verder uit Europa, tot Zweden en Zwitserland toe. Er waren wat jongeren en ouderen, maar het gros zat in de leeftijdsgroep 35-55, en bestond voor de helft uit ondernemers uit de (levend) groene sector en voor de andere helft uit duurzame ondernemers, opdrachtgevers en architecten. Het publiek gaf zichzelf een mager zesje als het om hun eigen circulaire gedrag ging en velen van hen gaven aan dat ze kwamen om te leren of zich te laten inspireren.
Van efficiënt naar effectief
Werk aan de winkel dus voor de eerste sprekersgroep: Michel Weijers van het C2C Expolab, verantwoordelijk voor concept en opdracht voor het Stadskantoor vanuit de gemeente Venlo; architect Hans Goverde van Kraaijvanger architecten, verantwoordelijk voor zowel het ontwerp van het pand als het gebied eromheen en Hans van Cooten van Mostert De Winter, verantwoordelijk voor al het levende groen.
Michel en Hans wisselden elkaar af. Michel begon met de grote ‘why’. Waarom wil je omschakelen van lineair denken naar circulair denken? Het milieu of uitputting van natuurlijke bronnen is natuurlijk belangrijk, maar dan kom je al snel terecht in ‘minder slecht’ en dat is voor de meeste mensen onvoldoende motor om te veranderen. Waarde toevoegen is dat wel! Het is bijvoorbeeld ‘minder slecht’ om energie te besparen door te isoleren, maar je maakt pas de stap naar effectief als je met je pand energie wil leveren (waarde toevoegen) of zelfs de lucht wil zuiveren.
Als je leert denken in grondstoffen die eindeloos in cycli hergebruikt kunnen worden en hun waarde blijven houden, ook na de levensloop van dit gebouw, en in het toevoegen van positieve waarde, dan ontdek je steeds meer positieve effecten en blijft het enthousiasme borrelen, ook op de langere termijn. En dan ben je dus weg van het denken in efficiëntie, snelheid, vierkante meters en aangekomen in het denken in cycli, toevoegen en behouden van waarde en het bevorderen van gezondheid.
Een gebouw dat de lucht zuivert
Ga daar maar aan staan als architect. Hans Goverde vertelde over het vernieuwende aanbestedings- en bouwproces. Leveranciers werd niet gevraagd om iets dat al uitgedacht was voor de laagste prijs te leveren, maar om in co-creatie met de opdrachtgever oplossingen te bedenken voor open vragen. Bijvoorbeeld: hoe betrek je de omgeving bij het gebouw? Bij welke bedrijven en uit welke mijnen haal je je grondstoffen en hoe voegt dat waarde toe?
Maar het belangrijkste thema waar Hans als architect voor stond en over vertelde was de grote vraag: hoe maak je een gebouw dat de lucht zuivert, gezondheid en biodiversiteit bevordert, een eigen (grijs)waterhuishouding heeft en de omgeving verrijkt? En, hoe meet je dat?
Het eerste antwoord is het ontwerp. Door een ontwerp op te leveren waarin lucht via een groen atrium het pand binnenkomt, via een zonneschoorsteen door het pand wordt gevoerd en waar regenwater wordt opgevangen en gebruikt, beantwoord je al veel van de open vragen naar een gezond gebouw. Het tweede aspect is het materialengebruik en de inrichting. Door natuurlijke materialen te gebruiken voorkom je al veel luchtvervuiling. Ook de houten trap in het hart van het gebouw is zo opgezet dat je als gebruiker makkelijker de trap neemt dan de lift. Ook dat is een aspect van gezondheid.
Maar de klapper, die zowel de vraag naar gezondheid als die naar verfraaiing van de leefomgeving en het vergroten van de biodiversiteit beantwoordt is natuurlijk de enorme groene wand. Meer dan 2000 vierkante meter groene long. Onderzoek van de TU Eindhoven heeft uitgewezen dat de groene wand van het Stadskantoor de lucht tot 30% zuivert van fijn stof.
Op dit moment wordt door Haskoning in samenwerking met de Universiteit van Maastricht onderzocht of deze in alle opzichten gezondere werkomgeving ook uitwerking heeft op de prestaties en het ziekteverzuim. Werknemerskosten zijn de grootste kostenpost voor een organisatie. Als de productiviteit van de medewerkers met 1% verhoogt, levert dit in het geval van de gemeente Venlo al een besparing op van € 480.000,- per jaar. Dit onderzoek gaat nog 3 jaar duren.
Het mooie was dat Michel en Hans ook konden aangeven hoe deze opzet financieel uitpakte. Als je denkt in levensloop heb je automatisch ook restwaardes helder op je netvlies staan en met leveranciers afspraken gemaakt hierover. De gemeente heeft het ook aangedurfd om 3.5 miljoen meer uit te geven op het gebied van isolatie en zonne-energie, omdat ze, opnieuw vanuit levensloopdenken, konden aangeven dat het pand hiermee na 3,5 jaar op dit punt zelfs geld zou gaan opleveren in plaats van kosten.
De groene gevel als grondstoffenbank
Hans van Cooten van Mostert de Winter vertelde vervolgens over hoe het proces voor de groenvoorziener eruit zag. Geen enkele groene wand op de markt was in staat om binnen een circulair bouwproces te opereren. Mostert de Winter voerde de door hen ontworpen Modulogreen systeem niet alleen door een streng certificeringsproces, maar wist van deze groene wand daadwerkelijk een grondstoffenfabriek te maken. Aan het eind van de levensloop van het pand wordt al het kunststof ingenomen, vermaald en tot nieuwe producten omgevormd.
Hij liet ook zien hoe de wand de lucht zuivert en het klimaat van het pand en de omgeving verbetert. De lucht wordt van achteren/binnen aangevoerd, mengt zich met opgaande stromen langs het gebouw. Deze lucht wordt door de begroeiing gezuiverd.
Wat viel ons op?
Na deze groep enthousiaste sprekers kreeg iedereen een rondleiding door het pand. In groepjes van 20 man werden we door de openbare benedenruimtes, via het atrium, langzaam weer via de trap naar beneden gevoerd. Na terugkomst in de zaal werd ons gevraagd wat ons het meeste was opgevallen. Opvallend was dat het merendeel van het publiek vond dat het pand ook aan de binnenzijde meer levend groen zou kunnen bevatten.
Herdenk de processen
Zodra we in de zaal terugkwamen werd ons de oren door niemand minder dan Thomas Rau nog een keer compleet uitgewassen. Hoezo certificaten, hoezo circulair, duurzaam, Cradle 2 Cradle en klimaatakkoorden. Voordat je het weet maken de belanghebbenden van ieder goed idee een anoniem proces waar vervolgens niemand meer eigenaar van is, zodat alles snel weer business als usual kan worden in uiteindelijk hetzelfde spoor van het oude materiaal verspillende, vooral alleen geld opleverende lineaire verdienmodel. Willen we echt veranderen dan moeten we ook echt al onze processen gaan herdenken. Hij gaf als voorbeeld het dak van het nieuwe Liander pand. De bestaande leveranciers van metalen dakconstructies willen zoveel mogelijk vierkante meters en kilo’s verkopen en hebben helemaal geen belang bij een nieuw concept. Maar een bouwer van kermisattracties wel. Die wil een zo licht mogelijke constructie bouwen die snel weer af te breken is. En die leverde dus een dak dat 35% minder materiaal gebruikte. Wie herdenkt dus de processen? Meestal is dat iemand van buiten en iemand die er belang bij heeft dat het echt effectiever wordt.
Hij vertelde ook over het Madaster, dit wordt het Kadaster voor de gebruikte materialen in een pand. Een project dat hij is gestart en nu aan het publiek en de overheid doneert en dat binnenkort online gaat. Dit project hangt nauw samen met nog een groot idee. Analoog aan de noodzaak voor de verklaring van de rechten van de mens pleit hij voor de verklaring van de rechten van de materialen en een permanente zetel voor de natuur bij de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.
Joolz beste interieurbeplantingsproject 2017
Het toetje van de middag werd gevormd door de uitreiking van de beste interieurbeplanting van 2017. De genomineerden waren Lely Campus Maassluis, door Van Ginkel interieurbeplanting B.V., AQUAradius Hoofddorp door Roessink interieurbeplanting en Joolz Amsterdam door Growndowntown. Alle drie zeer inspirerende projecten waar groen letterlijk waarde toevoegde aan de gebouwen waar ze ook een onderdeel van waren geworden.
De winnaar was Joolz. De reden hiervoor was dat hier niet alleen sprake was van grote creativiteit, maar ook van een goed geslaagde technische oplossing en het feit dat groen hier ook onderdeel vormde van de luchtbehandelingsinstallatie.
Samenvattend
Het thema van de middag was om groen met groen te verbinden. Levend groen is een vanzelfsprekend onderdeel van een gebouw dat waarde wil toevoegen. Want groen voegt schone lucht, meer beleving, meer biodiversiteit, meer schoonheid en een groter gevoel van welbevinden toe. Circulair bouwen vertaalt zich steeds beter naar meetbare businesscases omdat het denkt in cycli, effectiviteit en levenslopen met waardes als onderbouwing. Thomas Rau plantte vervolgens het zaadje naar nog verder denken. We zullen bestaande lineaire systemen snel drastisch moeten leren herdenken, want voordat we het weten zijn onze natuur en onze leefwereld als geheel gewoon op.
Bekijk de screenshots van Buzzmaster en de foto’s van de dag.
