Woensdag 18 mei organiseerde de Dutch Green Building Council een seminar met lezingen over gezondheid in gebouwen, mede naar aanleiding van hun vorig jaar gepubliceerde rapport over gezondheid, welzijn en productiviteit in kantoren. Locatie was het auditorium van het Haga Ziekenhuis in Den Haag, dat zich het eerste Nederlandse BREEAM-gecertificeerde ziekenhuis mag noemen. Opvallend was de aandacht voor de positieve effecten van groen in en rond de werkplek, een thema dat in het genoemde rapport nog een beetje een ondergeschoven kindje leek. Een impressie.
Gezondheid vanzelfsprekend onderdeel zakelijk eigenbelang
Daan Bruggink, ecologisch architect en voorzitter van de Adviesgroep Nieuwbouw en Renovatie van BREEAM Nederland trapte af met de stelling dat gezondheid helemaal geen apart thema zou moeten zijn in discussies over duurzaamheid maar een vanzelfsprekendheid. Immers, je bouwt altijd voor mensen. En mensen die zich prettig voelen functioneren beter. In organisaties vormen personele kosten zo’n 90 % van de zakelijke operationele kosten. Ter vergelijk: energiekosten vormen ongeveer 1%. Investeren in een prettig gebouw kan dus heel veel geld besparen, bijvoorbeeld door ziekteverzuim terug te brengen. Dat levert heel wat meer op dan investeren in energiebesparing. Toch valt het, en hier tekent zich overigens een analogie af met groen, nog niet mee om gebouweigenaren te overtuigen. Het opbouwen van een goede business case is dus van belang. Bruggink gaf als voorbeeld de door zijn bureau gerealiseerde tandartspraktijk in Middenmeer. Een prettige plek voor personeel en patiënten, met veel daglicht, groen en aandacht voor schone lucht. En tegelijkertijd een plek waar, omdat patiënten zich minder gespannen voelen, de tandarts minder tijd kwijt is aan zijn behandelingen en per dag tot drie patiënten meer kan ontvangen. Dit scheelt aanmerkelijk in de jaarlijkse omzet. ‘Toon dat aan, en de bereidheid te investeren in de gezondheid van organisaties en hun gebouwen zal vanzelf toenemen’ aldus Bruggink.
Foto: ORGA Architect
WELL-zijn als richtlijn?
In het BREEAM keurmerk voor nieuwbouw en renovatie worden negen prestatievelden bekeken. Zaken die een directe impact hebben op gezondheid, zoals klimaat, licht, ventilatie en vluchtige organische stoffen, nemen daarbij een belangrijke plaats in. Waar BREEAM zich vooral richt op (het meten van) bouwkundige aspecten van duurzaamheid, is het van belang ook te kijken met een psychologische bril, vanuit het belang van de eindgebruiker. Martin Mooij, hoofd certificering en beheer van de Dutch Green Building Council pleitte daarom voor een breed gezondheidsbegrip als het gaat om gebouwen. Ook locatie, architectuur en bereikbaarheid, zijn van belang als het gaat om het vergroten van het welzijnsgevoel van medewerkers. Een mooie volgende stap zou kunnen zijn om de beoordeling van de meer technische en bouwkundige duurzaamheidsaspecten van gebouwen aan te vullen met de standaarden die zijn ontwikkeld vanuit WELL. WELL richt zich specifiek op het ontwerpen van gebouwen vanuit de gezondheid van de gebruikers. Daarbij wordt vooral geput uit onderzoek in de medische sector. Een theoretische aanname is bijvoorbeeld dat in een gezond gebouw per m2 50 euro meer opbrengst uit het personeel gehaald wordt. Dat laat Mooij nu wetenschappelijk onderzoeken. Harde cijfers helpen immers.
Cognitieve fitness op de werkplek
Vanuit zijn persoonlijke ervaringen met ziekenhuisopname hield Wim Pullen van het Centre for People and Buildings een pleidooi voor werkomgevingen die recht doen aan het op een prettige manier prikkelen van de cognitieve functies van mensen. In het werken van de toekomst zal cognitief presteren nog belangrijker worden. Daarnaast stelde Pullen dat een gezond binnenmilieu zeer belangrijk is voor goed functioneren van medewerkers en dat de positieve effecten van voorzieningen voor sociale interactie op het werk zwaar worden overschat. Dus geen investeringen in mallotige zitjes om de creatieve geest te stimuleren. Buitengewoon belangrijk is inzetten op de cognitieve fitness van een organisatie. In hoeverre is er ruimte voor zaken die de cognitieve functies bevorderen: beweging, ontspanning, (lunch)pauzes, koffie en worden ‘afleiders’ als geluid, slecht licht, verkeerde temperatuur, bepaalde werkplekindelingen etc. voorkomen. Daarbij staat de beleving van werknemers zelf voorop. Zijn verhaal werd geïllustreerd aan de hand van de casus van Reclassering Nederland die nieuwe huisvesting nu inricht op basis van wensen en ervaringen van medewerkers maar ook cliënten en bezoekers. Een ontspannende en uitnodigende omgeving zorgt voor een veel rustigere werksfeer. In deze branche, waar vaak sprake is van gespannen situaties met gespannen cliënten, is dat belangrijk.
Een werkplek moet het waard zijn heen te gaan en menselijk potentieel ontsluiten
Wouter Oosting houdt zich vanuit het CBRE bezig met Healthy Offices. Een werkplek zou eigenlijk gezien moeten worden als een verlengstuk van je lichaam. Met alle mogelijkheden die mensen tegenwoordig hebben om flexibel en digitaal te werken moet een fysieke werkplek echt waarde toevoegen aan mensen en organisaties. In het healthy offices project worden criteria voor aantrekkelijke en gezonde werkplekken die op basis van (internationaal) onderzoek naar voren komen getest. Want wat werkt nu écht? Door welke interventies voelen mensen zich prettiger en wordt een organisatie productiever? Veel water drinken? Planten op de werkplek? Bewegen? Bij de helft van de medewerkers gaan dergelijke interventies worden ingezet, bij de andere niet. Onderzoeksbevindingen zijn mooi, maar Oosting wil ze zelf bewezen zien in zijn eigen werkpraktijk. Om daarmee organisaties gefundeerd te kunnen adviseren.
Groen helpt. Maar de ene plant is de andere niet
Annemieke Smit van Alterra-Wageningen UR signaleerde een aantal trends: medewerkers worden geacht (bijna) altijd bereikbaar te zijn, de gevoelde werkdruk blijft mede daardoor hoog, oudere werknemers worden langer ingezet, fysieke locaties blijven belangrijk ook al werken mensen veel thuis en digitaal, werkplekken worden flexibeler en wensen en welzijn van medewerkers worden belangrijker. Mensen zullen nog steeds veel tijd doorbrengen in werkgebouwen en kunnen als die niet prettig zijn daar behoorlijk ziek van worden. Smit legde de nadruk op het belang van levend groen op en rond de werkplek en op ‘groene’ oplossingen zoals lunchwandelen, ‘weetings’, pauzes buiten, etc. Er is inmiddels al heel veel onderzoek dat er op wijst dat planten in en op gebouwen, maar ook uitzicht op groen, bijdragen aan welbevinden, luchtkwaliteit en de verkoeling van gebouwen. Maar de onderzoeksresultaten zijn nog te versnipperd, te kleinschalig of te theoretisch om tot de harde conclusie te kunnen komen dat groen een van dé oplossingen is. Bovendien heeft de ene plant andere effecten dan de andere, je kunt niet zomaar wat neerzetten. Daarom is een goede kosten-baten analyse en het opbouwen van een business case om eigenaren en gebruikers te brengen tot investeringen in groene oplossingen lastig. In dat kader is Alterra een onderzoek gestart naar de effecten van planten op de werkplek. Dit onderzoek moet leiden tot een verbeterde toepassing van groen in gebouwen voor duurzame inrichting en een gezond leef- en werkklimaat. Organisaties die mee willen doen kunnen zich nog melden. Voor de tussentijd is er de app ‘Green up your Desk’ ontwikkeld waarmee je zelf een virtuele plant op je bureau kunt zetten. Want ook ‘nepgroen’ heeft al effect.
Foto: Mobilane, Live Divider
BREEAM cerfiticaat voor Haga Ziekenhuis
Als sluitstuk van het seminar ontving Haga Ziekenhuis voor de recente nieuwbouw, waarin ook het Juliana Kinderziekenhuis is gevestigd, als eerste ziekenhuis in Nederland het BREEAM excellent duurzaamheidscertificaat. Voor de nieuwbouw werd het consortium VolkerWesselsHaga opgericht, dat niet alleen de bouw maar ook 20 jaar lang het onderhoud zal doen. Ook voor de interieurbeplanting en de tuin werd een langdurig contract afgesloten. Duurzaamheid en een gezonde omgeving waren van tekentafel tot oplevering uitgangspunt. De Planetree uitgangspunten voor een goede zorgomgeving waren daarbij leidraad. Dat leverde een bijzonder, licht en makkelijk te herinrichten gebouw op waarin personeel en patiënten zich goed voelen en optimaal kunnen functioneren. Kinderarts en medisch manager van het Juliana Kinderziekenhuis Frederique Hofstede: ‘Eerst dacht ik, schei maar uit met die brede gangen, doe mij maar tien patiëntenkamers extra, maar nu ben ik er van overtuigd dat de ruimte, het licht en ook de kleuren echt bijdragen aan ons welzijn’.
In november organiseert de Dutch Green Building Council opnieuw een congres over gezondheid in gebouwen.
