Als één ding ons duidelijk werd op de morgen waarin we presentaties kregen van zes onderzoeken die binnen het topsectorprogramma ‘groene agenda’ van iVerde en Royal Floraholland zijn ondergebracht, dan is het wel dat groen raakvlakken heeft met het hele leven. We zijn van oorsprong Savannebewoners en voelen ons dus prettig bij groen en helen sneller als we omringd zijn door groen; steeds meer steden kunnen forse regenbuien niet meer verwerken, en daar kan groen geweldige oplossingen brengen; er wonen alsmaar meer ouderen steeds langer thuis, groen kan hen vitaler houden. Alles bij elkaar maakt groen ons dus socialer, gelukkiger, vriendelijker, rustiger en gezonder. Wie wil dit niet?

Wat is de Groene Agenda?

Om precies te zijn is de Groene Agenda een onderzoeksprogramma binnen de topsector Tuinbouw en uitgangsmaterialen, binnen het innovatiethema Gezondheid en welbevinden en koepelprogramma Groen voor een gezonde leefomgeving. Binnen de werkthema’s wonen, werken, leren en herstellen zijn er nu zes onderzoekstrajecten gestart en tot en met 2018 volgen er nog een aantal. Telkens worden er vragen beantwoord over gezondheid, welbevinden, verstedelijking en de rol van groen hierin. Op woensdag 28 juni jl mochten wij aanschuiven bij een bijeenkomst waarin de eerste zes onderzoeken elkaar vertelden waar ze mee bezig waren.

Wat is er eigenlijk allemaal al bewezen?

Joop Spijker, senior onderzoeker bij Alterra op het gebied van bos, natuur en stedelijk groen vertelde over het onderzoek dat hij samen met Sjerp de Vries doet. Zij vergelijken uitkomsten van vragenlijsten(zelfonderzoek) met gelijksoortig onderzoek dat betrekking heeft op daadwerkelijk gedrag. Nederlanders zeggen bijvoorbeeld dat ze groen belangrijk vinden, en denken ook dat groen en natuur bevorderlijk is voor de gezondheid, maar, a, hoe vertaalt dat zich naar gedrag en b, is het inderdaad zo dat groen gezondheid bevordert? Dit onderzoekstraject bekijkt vooral wat er al echt en goed onderzocht is en waar de resultaten uit meerdere onderzoeken consequent dezelfde uitkomsten geven. Dit onderzoekstraject verwerkt haar uitkomsten in een kennisdatabase en ontwikkelt per thema een factsheet. De kernvraag wordt steeds meer: waarom voelen mensen zich zo veel beter in een groene omgeving? Wel gaf hij aan dat er nog teveel onderzoeken puur op vragenlijsten en dus op zelfperceptie gebaseerd zijn en dat er nog te weinig echt data gemeten wordt. Bijvoorbeeld: mensen zeggen dat ze zich beter voelen, maar wordt hun bloeddruk vervolgens ook gemeten?

Hoe optimaliseer je een gebied voor gezondheid?

Robbert Snep is als onderzoeker bij Alterra op zoek naar groene ecosystemen, liefst de stedelijke. Hij maakt bestaand onderzoek meetbaar en zichtbaar. Hij liet het Adaptation Support Dashboard zien, een digital dashboard waarin je een bestaand gebied kunt herinrichten met adviezen gebaseerd op onderzoeksdata. Het onderzoek dat is ingevoerd wordt vertaald naar een praktisch groen advies voor dat specifieke gebied en het dashboard laat vervolgens ook zien hoe dat gebiedje dan bijdraagt aan bijvoorbeeld het klimaatprobleem. Dit is een manier om kennis te vertalen naar praktische toepassingen en daarmee bouw je de brug van kennis naar bijvoorbeeld beheerders en architecten. Deze klimaattool is er al, maar in dit lopende onderzoek wil hij onder de noemer ‘Groene Health Check’gezondheid als aspect aan deze tool toevoegen. Dit is nog best lastig, want hoe vertaal je gezondheid naar vierkante meters of hoeveelheden bomen?

Waarom wil je welke boom waar?

Jelle Hiemstra, senior onderzoeker bij de WUR op het gebied van planten en bomen sloot hier met zijn onderzoek prachtig op aan. Hij onderzoekt welke bomen om welke redenen op welke plekken het meest geschikt zijn. Er kunnen van allerlei redenen zijn om ergens een boom te plaatsen, gezondheid is er een van, maar schaduw, of geluid of biodiversiteit kunnen ook redenen zijn. Hij ontdekt in zijn onderzoek niet alleen hoe weinig parate kennis de beheerders van groen in steden blijken te hebben, maar ook dat deze vragen bij bomen in ieder geval te weinig gesteld worden. Waarom wil je een boom en welke boom is dan het meest geschikt. Iedereen was het erover eens dat de uitkomsten uit dit onderzoek prima in het Adaptation Support Dashboard onder te brengen zijn.

Groen voor grijs

Het onderzoek van bioloog en ecologisch modelleur Jana Verboom is pas net begonnen. In een grote wijk in Oisterwijk is nu net onderzocht hoeveel ouderen (vanaf 65 jaar) er wonen en hoe vitaal ze nog zijn. Uit deze zogenaamde nul-meting werd al snel duidelijk dat vitaliteit een statistisch verband heeft met opleidings- en welvaartsniveau. Ouderen blijven langer vitaal als ze een goed inkomen hebben en hoog opgeleid zijn.

Het is de bedoeling dat er in deze wijk groene plekken en projecten ontstaan die de bewoners voor een groot deel zelf gaan bedenken èn inrichten. Deze ideeën worden vastgelegd in een openbaar te verspreiden ideeënboek. Voor de uitvoering van de meeste van deze groene ideeën is helaas nog geen budget, dus Jana is al in goed overleg met het IVN Grijs, groen en gelukkig programma dat samen met de Postcodeloterij budgetten heeft voor groenvoorzieningen voor ouderen.  In iedere fase zal deze zelfde groep vitale en niet meer zo vitale ouderen onderzocht worden op hun deelname aan het project, reactie op de groenvoorziening en vervolgens het daadwerkelijk gebruik van het groen.

Groene gezonde ziekenhuizen

Jolanda Maas is klinisch psycholoog en werkzaam bij de VU, maar is zich in de loop van haar carrière steeds meer gaan richten op de combinatie van groen en gezondheid. Het Ter Gooi ziekenhuis in Hilversum heeft recentelijk een chemotuin(paviljoen) geopend, waar patiënten hun chemokuur kunnen ondergaan. Jolanda onderzoekt of er verschil is, zowel in beleving als in meetbaarder aspecten. Datzelfde doet ze op een aantal verpleegafdelingen van het ziekenhuis: de ene kamer heeft uitzicht op mooie bomen, de andere niet. Hoe reageren patiënten hierop? Telkens zoekt zij de combinatie van ondervragen met exacte metingen van bijvoorbeeld de hoeveelheid pijnbestrijding of ligdagen. Het laatste onderzoek waarmee ze bezit is  gaat ook net beginnen: Op de locatie Blaricum is een kas in de tuin gebouwd en daar worden straks dagactiviteiten voor psychiatrische patiënten georganiseerd. Ook hier gaat Jolanda meten of groen gezonder, rustiger en/of gelukkiger maakt en wat dat voor invloed heeft op de medicatie.

 

Planten zorgen voor een gezond binnenklimaat

Annemieke Smit van Alterra is senior onderzoeker natuur & samenleving en in dit geval projectleider van een organisatorisch wat complex onderzoek. In haar onderzoek worden bedrijven en zorginstellingen gezocht die met een deel van hun locatie willen vergroenen en met een ander deel juist niet. Want, dan kun je vergelijken. Is de kwaliteit van de lucht, de luchtvochtigheid en het CO2 gehalte in de groene ruimtes beter of niet? Hoe voelen mensen zich hierbij. En daarna: wat levert dat de werkgever op. Zijn de mensen in de groene ruimte minder vaak ziek, en/of ook anderszins productiever of niet? Zo hoopt Annemieke met dit onderzoek niet alleen de kosten, maar ook de baten van groen zichtbaar te maken.

Van kunde naar kassa

Albert Haasnoot, de programmamanager van de Groene Agenda, kan het niet vaak genoeg zeggen: dit onderzoek moet leiden tot innovatie bij de sector en liefst ook daarbuiten, bij nieuwe sectoren die willen innoveren met groen. Al het hierboven beschreven onderzoek draagt die kwaliteiten in zich: het herinrichten van ruimtes, het echt bewuster plaatsen van bomen in een stad, het betrekken van bewoners bij de inrichting van wijken en tenslotte het meetbaar maken van baten van groen in de zorg en op de werkplek. Dit onderzoek levert allemaal kennis op waar ondernemers straks mee aan de slag kunnen. Want als het werkt, dan kan het niet anders dan dat de markt gaat volgen.