De luchtkwaliteit in Nederlandse klaslokalen is erg slecht en dit heeft grote invloed op leerprestaties, concentratie, welbevinden en gedrag. Er is inmiddels veel onderzoek dat overtuigend aantoont hoe slecht de kwaliteit is en hoe belangrijk een goede luchtkwaliteit is. Het goede nieuws is dat er ook onderzoek is dat aantoont hoeveel verbetering er kan ontstaan door planten in de klas te plaatsen.

Frisse lucht? Zet het raam open!

Dat de luchtkwaliteit in een kleine ruimte met 30 leerlingen onder druk staat is logisch. De lucht wordt niet snel genoeg ververst waardoor het CO₂-gehalte toeneemt en de luchtvochtigheid afneemt. Ook bouwen allerlei afvalstoffen zich snel op. Leerlingen worden suf van slechte lucht, wat natuurlijk niet goed is voor hun leerprestaties, maar ook voor hun gezondheid. De meest simpele methode om slechte luchtkwaliteit te bestrijden is het openen van een raam. Maar dat kan lang niet altijd in verband met lawaai of  kou.

Hoe groot is het probleem?

Onderzoek van het Centrum voor Gezonde Scholen toont aan dat de situatie in de hele Benelux rampzalig is en dat de luchtkwaliteit in klaslokalen vele malen slechter is dan bijvoorbeeld in kantoren of zelfs gevangenissen.
Ook de overheid is zich steeds meer bewust van het probleem. Op Gezonde School kunnen scholen op allerlei manieren aan het werk kunnen om hun school gezonder te maken. Scholen kunnen hier ook kwalificeren voor het vignet ‘gezonde school’. Ook kunnen scholen hier (beperkte) financiële ondersteuning vinden via het Rijk of via lokale en regionale adressen. De minister kondigde in juni 2013 aan dat alle basisscholen een gratis CO₂ meter kunnen krijgen, en dat de aanwezigheid van zo’n meter een onderdeel van het bouwbesluit voor nieuwe scholen zal worden.

Maar, met meten heb je het probleem nog niet opgelost. Wat kunnen scholen, met vaak beperkte budgetten doen? Planten kunnen heel veel doen.

Zijn planten in de klas een oplossing?

In 2011 hebben  Fytagoras en TNO in een interessant onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor verbetering van de luchtkwaliteit in schoollokalen door middel van planten. Dit zou namelijk, met name in bestaande schoolgebouwen, een relatief goedkope en praktisch uitvoerbare oplossing kunnen zijn. Zeker als je ook bedenkt dat het probleem van onfrisse lucht niet alleen wordt veroorzaakt door een te hoog gehalte aan CO₂ is, maar ook door heel veel andere fijnstofverbindingen. Denk aan formaldehyde of benzeen. Een leuk bijkomend effect van planten is dat ze geluid absorberen en ook snel een einde maken aan de beruchte ‘gymzaallucht’ die in klaslokalen kan hangen.

In vier scholen en daarbinnen in 12 klassen zijn drie verschillende situaties onderzocht:

1. Klassen zonder planten
2. Klassen met planten, maar waar vrij weinig licht was
3. En klassen met planten met voldoende licht.

Voor- tijdens en na de periode werden de kinderen vragenlijsten voorgelegd waarin hen werd gevraagd naar hun gezondheid en hun welbevinden. Ook kregen de kinderen uit alle groepen telkens een aantal prestatietesten voorgelegd. Ze moesten bijvoorbeeld geheimschrift decoderen. En natuurlijk werd vooraf en gedurende de testperiode de luchtkwaliteit constant gemeten.

Het onderzoek toont aan dat de klassen uit de derde groep, met planten en waar veel licht was, erg goed scoorden.  Dit waren de resultaten:

• 10-20% CO₂-reductie
• Afbraak van schadelijke stoffen en “vieze luchtjes” binnen 45 minuten  tot 0-niveau, door luchtzuiverende werking van de planten
• 7% minder gezondheidsklachten ten opzichte van de start- of nul meting
• Betere score op leerprestaties
  • Meer dan 20% betere score bij taken en toetsen  (zelfs 35% bij de geheimschrift test)
  • Meer creativiteit bij het oplossen van problemen

Deze grafiek laat zien hoe de afbraak van Formaldehyde verloopt in een klas zonder planten (blauwe lijn), en in klassen met veel licht en planten (roze/magenta lijn) en in klassen met planten waar weinig licht is (de blauwe en paarse lijnen).  Dus ook in donkere klassen kunnen planten aanzienlijk bijdragen aan de afbraak van deze stof.

De tweede groep gaf ook interessante resultaten. Bij onvoldoende licht, wordt er nog steeds veel CO₂ afgebroken, en ook de prestaties waren beter dan in de klas zonder planten (gemiddeld 10%), maar de afbraak van alle andere schadelijke stoffen verliep hier langzamer. Licht is dus een belangrijke succesfactor. Maar vergeleken met klassen zonder planten waren de kinderen in de donkere klassen toch nog aanmerkelijk beter af.

Ook bij de gezondheidsmeting is de zien dat de klassen met planten waar voldoende licht was het beste scoorden.  Zie onderstaande tabel.

De conclusies zijn bemoedigend.. en nu?

Zeker in klaslokalen met voldoende zonlicht kunnen planten zonder veel aanvullende kosten gewoon snel hun werk doen. Maar, ook in klaslokalen waar van nature weinig licht voorkomt kunnen planten worden geplaatst. Om in donkere klassen dezelfde resultaten te halen, kunnen bijvoorbeeld daglichtlampen worden geplaatst, of fijnstofafvangend tapijt. Hier zijn natuurlijk kosten aan verbonden, Maar dit zijn vaak eenmalige investeringen, geen jaarlijks terugkerende kostenposten. De overheid adviseert scholen om in ieder geval om een CO₂ meter in klassen te plaatsen. Hiermee wordt de ernst van het onderwerp vanzelf zichtbaar. En in alle situaties geldt dat zelfs gewoon wat plantjes in de vensterbank al veel goed doet.