In een tijd waarin steeds meer mensen last hebben van de negatieve effecten van het wonen, werken of leren in duffe, onvoldoende geventileerde gebouwen kan het niet vaak genoeg gezegd worden: planten zijn luchtzuiveraars. Met meer kennis over de luchtzuiverende kwaliteiten van specifieke planten kunnen consumenten maar ook bijvoorbeeld onderwijs- en zorginstellingen hun voordeel doen én hebben kwekers en de groene retail goud in handen. Zou je denken. Toch worden deze kwaliteiten van de plant nog te weinig benut in programma’s voor een gezond binnenklimaat. Een gemiste kans.
Het begon bij de NASA
Gelukkig wordt de laatste jaren veel aandacht besteed aan de gevaren van het Sick Building Syndrome; het verschijnsel dat mensen letterlijk ziek worden van de aanwezigheid van schadelijke stoffen, zoals Benzeen en Formaldehyde, die in gebouwen blijven hangen als gevolg van slechte ventilatie of gesloten ventilatiesystemen. Onderzoek van de Technische Universiteit in Sydney heeft bijvoorbeeld uitgewezen dat er meer dan 300 verschillende vluchtige organische verbindingen aanwezig kunnen zijn in de lucht in kantoorgebouwen. Hierdoor krijgen mensen last van hoofdpijn, vermoeidheids- en luchtwegklachten. Voor Nederland zijn door het RIVM normen opgesteld voor de luchtkwaliteit en ook voor het binnenmilieu in bijvoorbeeld scholen en woningen bestaan richtlijnen.. Bekend is dat het in veel gevallen hiermee slecht is gesteld.
In de jaren 80 ontdekte Bill Wolverton in onderzoek dat hij deed voor de NASA dat planten ingezet konden worden om de luchtkwaliteit in ruimteschepen hoog te houden. Deze ‘Clean Air Study’ was het begin van steeds meer studies in buiten- en binnenland waaruit blijkt dat planten een goedkope maar effectieve oplossing kunnen zijn om ruimtes te zuiveren van ongewenste stoffen. Vooral groene planten met veel blad en een snelle stofwisseling blijken goede luchtzuiverende eigenschappen te hebben. Deze planten nemen via hun bladeren schadelijke stoffen op die vervolgens in de plant of via de wortels worden afgebroken. In het boek How to Grow Fresh Air kun je lezen om welke planten het gaat.
In 2010 publiceerde Wolverton het boek ‘Plants; why you cant’t live without them’ waarin een aantal decennia wetenschappelijk onderzoek wordt samengevat. Samen met de Japanner Takenaka ontwikkelde hij specifiek voor zorginstellingen het concept ‘Ecology Garden’. Deze binnentuinen, bestaande uit een aantal van de 50 luchtzuiverende planten van NASA met een speciaal grondmengsel, worden inmiddels in 71 Japanse ziekenhuizen toegepast.
Bron: Takenaka Garden Afforestation Inc
Op internet circuleren verschillende lijstjes met top-zoveel luchtzuiverende planten. Deze zijn bijna allemaal gebaseerd op de oorspronkelijke studie van Wolverton voor de NASA.. Zie bijvoorbeeld hier, hier en hier.
In Nederland doet onder andere onderzoeksinstelling Fytagoras onderzoek naar de luchtzuiverende capaciteiten van planten, bijvoorbeeld door verschillende planten in een afgesloten kast te plaatsen, giftige stoffen toe te voegen en te meten hoe snel deze worden afgebroken. Fytagoras ontwikkelde normen voor de werking van luchtzuiverende planten en kwam voor telersvereniging Air so Pure onder meer tot de volgende lijst sterk luchtzuiverende planten: Goudpalm, Lepelplant, Krulvaren, Klimop, Drakenbloedboom, Blauwvaren en de Calathea. De laatste is overigens geen makkelijke plant. Noviflora ontwikkelde op basis van onderzoek van Fytagoras het concept Ogreen voor planten die de lucht van 10 tot 30 m2 per plant zuiveren. Dit zijn de Philodendron, Adiantum, Clusia en Pteris. Alle genoemde planten zijn breed verkrijgbaar. Ook in het buitenland worden marktconcepten ontwikkeld op basis van de luchtzuiverende kwaliteiten van planten.
Al deze partijen laten onderzoek,doen en komen met een lijstje of een top tien, maar om beleidsmakers te overtuigen moeten de resultaten veel transparanter worden gedeeld. Ook zal het dan voor verdelaars en kwekers makkelijker worden om te besluiten met welke planten ze het slimste door kunnen gaan om de luchtzuiverende kwaliteiten te versterken.
Weinig aandacht voor frisse effecten van planten in beleid voor binnenmilieu
Ondanks positieve onderzoeksresultaten en de ontwikkelde marktconcepten valt namelijk op dat bij programma’s die gaan om verbeteren van het binnenmilieu in gebouwen nauwelijks gekeken wordt naar de mogelijkheden die planten zouden kunnen bieden. Zo liep tot 2013 de Nationale Aanpak Milieu en Gezondheid van de rijksoverheid waarbinnen het verbeteren van het binnenmilieu van woningen, scholen en kindercentra een van de speerpunten was. Gerelateerd aan deze Aanpak zijn later de programma’s De Gezonde School, Frisse Scholen opgesteld. In 2014 werd een verkenning gedaan naar een Aanpak, Gezonde Kinderopvang In deze laatste wordt weliswaar aandacht besteed aan buitengroen, maar mogelijke positieve effecten van binnengroen worden niet benoemd. Ook in een recent rapport van de Wereld Gezondheidsorganisatie over het binnenklimaat in scholen komt binnengroen niet voor, evenmin in de in mei jl gesloten Green Deal Verduurzaming Schoolgebouwen met als speerpunt te komen tot een gezond en duurzaam leer- en werkklimaat voor leerlingen en docenten.
In alle programma’s gericht op het verbeteren van het binnenmilieu wordt steeds met name aandacht besteed aan CO2 concentraties en het nemen van natuurlijke en mechanische ventilatiemaatregelen. Echter, volgens het RIVM, is bijvoorbeeld op scholen ventileren vaak moeilijk omdat er geen of onvoldoende ramen of roosters zijn of omdat deze gesloten worden gehouden in verband met tocht, geluidhinder of risico op inbraak. Voor verdere verbetering van het binnenmilieu op scholen zijn dan bouwkundige aanpassingen van de ventilatievoorzieningen en de inrichting van het schoolgebouw nodig. Dit soort aanpassingen brengen vanzelfsprekend (hoge) kosten met zich mee.
Planten onder de aandacht brengen van beleidsmakers
Het is nu ruim 25 jaar geleden dat de baanbrekende Clean Air Study van NASA verscheen. Hoog tijd om planten als effectieve en relatief goedkope luchtzuiveraars onder de aandacht te brengen van beleidsmakers op nationaal en Europees niveau die zich bezighouden met verbeteren van het binnenmilieu. Vanuit de brancheorganisatie VHG is hiervoor reeds aandacht gevraagd bij de Nederlandse parlementariërsdelegatie bij het Europees Parlement.
In dit kader is het wel noodzakelijk dat onderzoeksresultaten met betrekking tot de gunstige luchtzuiverende eigenschappen van planten, en vooral welke planten op welke plekken, onder welke omstandigheden het meeste effect hebben, goed en gestructureerd toegankelijk worden gemaakt. Nu is het nog een wirwar aan lijstjes waardoor beleidsmakers, maar ook (interieur)architecten, directeuren van werkorganisaties, scholen en gezondheidscentra die er mee aan de slag zouden willen te veel op zoek moeten naar de juiste informatie en – bijna letterlijk – door de bomen het bos niet zien.
Het zou wat ons betreft een enorme stap voorwaarts zijn wanneer binnen de richtlijnen voor een gezond binnenklimaat ook de mogelijkheden van luchtzuiverende planten zouden worden meegenomen. Daarmee zou Nederland voor zover wij weten voorop lopen in de wereld.
Bovendien zou het voor de Nederlandse veredelaars en telers nieuwe kansen bieden als zij planten met bewezen specifieke gezondheidsclaims in de (internationale) markt kunnen zetten op basis van openbaar toegankelijke onderzoeksresultaten.
