Een bezoek aan de tandarts is voor velen niet bepaald een uitje. Maar een groene, gezonde omgeving maakt het wachten of de behandeling een stuk aangenamer. Dat vond tandarts Gijs Wermenbol van Mondzorg Middenmeer ook. Zijn nieuwe praktijk werd ontworpen vanuit de principes van het ‘biobased bouwen’.

De laatste jaren is er vanuit de zorg steeds meer aandacht voor het concept ‘healing environment’. Vaak betekent zo’n helende omgeving een mooie, rustgevende ruimte met veel daglicht. Met groene elementen en veel natuurlijke materialen binnenshuis én uitzicht op buitengroen.Een omgeving waar mensen zich prettig voelen en kunnen ontspannen. Hierdoor ondervinden zij minder stress bij noodzakelijke medische behandelingen en bovendien worden ze sneller beter. Talloze onderzoeken hebben inmiddels aangetoond dat groen en zorg een buitengewoon goede combinatie vormen.

Een stap verder dan groen: de architectuur van het leven

Sommige zorgverleners en architecten willen nog een stap verder gaan.dan ‘alleen’ het creëren van een groene zorgomgeving. Zij streven ernaar ook de gebouwen zelf gezond te laten zijn. Om dit te bereiken werken ze volgens de principes van ‘biophilic design’ en, bij de daadwerkelijke uitvoering van de plannen, van ‘biobased bouwen’. De gebouwde omgeving wordt ontworpen met als uitgangspunt de diepgewortelde affiniteit van mensen met de natuur en hun behoefte aan natuur. Biophilic design wil zoveel zeggen als: ontwerpen naar het voorbeeld van de natuur. Amerikaan Stephen Kellert, geestelijk vader van dit begrip, noemt biophilic architecture ook wel de ‘architectuur van het leven’. Hij schreef er enkele boeken over en maakte een documentaire:

Inmiddels zijn er, met name vanuit de VS, talloze onderzoeken verricht naar de uitgangsunten en voordelen van biophilic design. De adviseurs van duurzaamheidsbureau Terrapin Bright Green ontwikkelden een kader voor succesvol biophilic design op basis van 14 natuurlijke patronen die in belangrijke mate de relatie tussen natuur en gezondheid weergeven. Deze zijn:

Natuur in de omgeving

• visuele verbinding met groen; uitzicht op natuurlijke elementen, en levende processen en systemen
• niet-visuele verbinding met groen; bijvoorbeeld va gehoor of tastzin
• niet-ritmische, onvoorspelbare, zintuiglijke prikkels
• variatie in temperauur en luchtstromen
• de aanwezigheid van water
• dynamisch en diffuus licht
• verbinding met natuurlijke systemen en processen zoals de seizoenen.

Natuurlijke analogieën

• biomorfe vormen en patronen die de natuur symboliseren
• materiële verbinding met de natuur; bijvoorbeeld door lokaal materiaalgebruik
• complexiteit en orde; als weerspiegeling van die in de natuur

Het natuurlijke van de omgeving zelf

Wanneer bij de daadwerkelijke uitvoering van de plannen ook wordt gewerkt met de natuur als uitgangspunt is er sprake van biobased bouwen. Er wordt gebruik gemaakt van natuurlijke, hergroeibare en ecologische materialen en grondstoffen en van de natuurlijke lichtinval. Uiteindelijk is biobased bouwen een zeer milieuvriendelijke en energie-efficiënte manier van bouwen die gezonde gebouwen oplevert met een prettige atmosfeer waar mensen graag verblijven. In het meest ideale geval kunnen bij sloop of renovatie de natuurlijke grondstoffen zelfs weer teruggebracht worden in de keten; zo kun je geheel Cradle2Cradle bouwen. Letterlijk van wieg-tot-wieg.

Ecologische tandartspraktijk

Inmiddels blijkt de filosofie van biophilic design in de praktijk inspirerende omgevingen op te leveren. En dat niet alleen in het buitenland. Een interessant Nederlands voorbeeld is de ecologische tandartspraktijk in Middenmeer. Tandarts Gijs Wermenbol wilde voor zijn patiënten ook zo’n gezonde en prettige omgeving. Hij vroeg ecologisch architectenbureau ORGA voor hem een praktijk te ontwerpen waar de beleving van de patiënt centraal staat. Vorig jaar werd de praktijk opgeleverd. Belangrijke uitgangspunten waren het creëren van een prettige omgeving voor bezoekers en medewerkers en het gebruik van natuurlijke materialen met een zo laag mogelijke milieudruk.

Ongezonde en milieubelastende bouwmaterialen als PUR en steenwol werden achterwege gelaten. In plaats daarvan is onder meer gebruik gemaakt van onder meer hout uit de bossen van Staatsbosbeheer en ander FSC gecertificeerd hout, isolatiemateriaal op basis van houtvezels en schelpen in de kruipruimte. Daardoor kan het gebouw ademen, worden vochtophoping en schimmels vermeden en is het binnenklimaat fris en aangenaam.

Foto: ORGA

Het gebouw is dusdanig ontworpen dat optimaal benutting van de zon mogelijk werd gemaakt. Door het strategisch plaatsen van ramen in het dak en de wanden krijgt iedere ruimte in de praktijk natuurlijk daglicht.

Foto: ORGA

Een galerij met metershoge ramen leidt naar de behandelkamers. Zowel vanuit de wachtruimte als de behandelkamers heeft de bezoeker uitzicht op de groene omgeving.

Foto: ORGA

Door het gebruik van de grote ramen en een isolerend groendak is het gebouw bovendien bijzonder energie-efficiënt.

Foto: ORGA

De bezoekers en medewerkers ervaren de nieuwe praktijk als bijzonder aangenaam. Daarmee is ORGA in de opzet geslaagd. Voor hen is de natuur de ultieme architect. Door optimaal gebruik te maken van energie, ruimte, water en, liefst lokale, hergroeibare grondstoffen worden gezonde gebouwen neergezet met toekomstwaarde, waar mensen zich prettig voelen. Zelfs bij de tandarts….