Lente, kom er maar in! De winter is voorbij en de ramen kunnen weer wagenwijd open. Dan kan de wat dompige binnenlucht plaatsmaken voor schone lucht. Dat dat goed voor ons is, vermoedden we wel. Dat de kwaliteit van de binnenlucht soms ronduit alarmerend uitpakt voor onze prestaties, heeft Harvard School of Public Health in een recent onderzoek aan het licht gebracht.

Om ’t benauwd van te krijgen

De binnenlucht heeft afgelopen winter aardig wat lopen verzamelen. Gewoon, door te ademen. En doordat de vloerbedekking en dat nieuwe meubilair mee doen met het onzichtbaar vullen van de leef- of werkruimte. Maar ik ruik en merk er toch niets van? Daar zit ‘m juist het venijn; het gaat sluipenderwijs. Dat binnen zitten of werken (of erger: binnen zittend werken) maakt ons er niet vrolijker op. Zijn we dan misschien productiever omdat we niet worden afgeleid door lonkende terrasjes? Helaas gaat dat niet op. Onze zin en vermogens dalen er dramatisch van. Wist je dat zelfs in drukke steden de kwaliteit van de lucht binnen, slechter is dan die van buiten? En wel 5 tot 7 keer zo erg. Ondanks de toevoer van verse lucht door mechanische ventilatie.Omdat we het merendeel van onze tijd binnen doorbrengen, pakt dat niet best uit voor onze gezondheid.

Hoe heeft ’t zover kunnen komen? Sinds de jaren 70 zijn gebouwen vanwege de toenemende energieprijzen steeds luchtdichter gemaakt. Luchtverversing werd overgelaten aan ventilatiesystemen die met een bepaalde frequentie de lucht verschonen. Of gewoon rondpompen. Dit blijft niet zonder gevolgen. In de jaren 80 doken de eerste effecten op van deze wel heel goed geïsoleerde, maar blijkbaar ziekmakende gebouwen. Klachten als slaperigheid, irritaties, moeite met concentreren, vermoeidheid en misselijkheid werden steeds vaker in verband gebracht met de slechte kwaliteit van het binnenklimaat. We kennen deze klachten inmiddels onder de naam van Sick Building Syndrome.

Investeren in schone binnenlucht loont

Hoe verbeter je dan het binnenklimaat? Niet lang daarna ziet de eerste ventilatie norm het levenslicht (ASHRAE). Dat je met bouwen niet alleen het binnenmilieu bepaalt, maar ook een wissel trekt op het buitenmilieu, leidde begin dit millennium tot meer omvattende Green-normen (LEED en BREEAM). Duurzaam-ontwerp deed z’n intrede en de eerste green buildings verrezen.

Wij zijn ons inmiddels bewust van de gezondheidsrisico’s van twijfelachtige binnenlucht. Voor onszelf en die van onze medewerkers, cliënten, patiënten of leerlingen. En we weten dat het niet goed uitpakt voor de leerprestaties en (bedrijfs)resultaten. Toch heel vreemd dat, zoals Joseph Allen van Harvard terecht constateert, investeren in ‘lucht’ vaak nog als bijzaak wordt gezien: “We spend 90% of our time indoors and 90% of the cost of a building are the occupants, yet indoor environmental quality and its impact on health and productivity are often an afterthought”.

Omdat er echter geen harde cijfers over de effecten bekend zijn, zette Allen met zijn team een onderzoek op. Ze gingen op zoek naar feiten en cijfers over de relatie tussen ventilatie, de kwaliteit van de binnenlucht en de effecten ervan op de wijze waarop wij kennis en informatie verwerken. Ook wel onze cognitieve prestaties genoemd. Ze onderzochten negen cognitieve functies onder 24 deelnemers. De deelnemers voerden hun normale werkzaamheden uit terwijl de onderzoekers ze blootstelden aan verschillende binnenklimaat-condities, zoals de concentratie VOS en CO2. En de ventilatietechnieken varieerden: de conventionele norm, de Green-norm en Green+. In het laatste geval lieten ze naast de Green-norm ventilatie extra frisse buitenlucht toe. De onderzoeksresultaten werden in oktober 2015 gepubliceerd.

Binnenlucht: cocktail van VOS en CO2

VOS staat voor Vluchtig Organische Stoffen die in veel kunstmatig gemaakte producten voorkomen. Deze chemicaliën komen in de lucht door verdamping. Je kunt ze ruiken; denk aan nieuwe meubels, lijm of luchtverfrissers (!). Maar even vaak zijn ze geurloos, of worden dat na verloop van tijd. Terwijl het nog jaren duurt voor ze echt verdampt zijn. Een venijnige is formaldehyde, een stof die uit bouwmaterialen als MDF en spaanplaat wasemt. In hoge concentraties kunnen ze veel kwaad aanrichten. Denk aan ademhalingsproblemen, irritaties en hoofdpijn of bij extreem hoge blootstelling aan de beroepsziekte OPS bij huisschilders. De concentratie VOS in moderne gebouwen is in het algemeen vrij laag. Toch is er steeds meer bewijs dat bij constante blootstellingen, zelfs aan geringe concentraties, ook het eerdergenoemde Sick Building Syndrome op kan treden.

Even terug naar het Harvard onderzoek. Daar ging het om metingen van slechts zes dagen in twee weken. Dat VOS nadelige gevolgen hebben, hadden de onderzoekers wel verwacht. Wat verraste is het effect van het altijd relatief onschuldig geleken CO2 (kooldioxide). Dat bleek op maar liefst zeven van de negen gemeten functies invloed te hebben. Met elke ademhaling zijn wij daarmee zelf de grootse binnenvervuiler.

Hun top drie van de meest in het oog springende prestatieverbeteringen (gemeten ten opzichte van de conventionele ventilatie) doet me wel naar lucht happen. Bijna niet te geloven wat we aan menselijk vermogen laten liggen door maar mondjesmaat in frisse lucht te investeren. Oordeel zelf:

tabel

Binnen net zo goed als buiten?

Bepaalde binnencondities pakken dus ronduit slecht uit voor onze prestaties. Een goed ventilatiesysteem kan de effecten enigszins neutraliseren. De resultaten van het Harvard-onderzoek laten zien dat zelfs kleine aanpassingen aan het binnenklimaat al veel impact kunnen hebben op cognitieve vermogens als besluitvaardigheid. Ze wijzen ook in de richting dat een gezond binnenklimaat onze prestaties, ons leervermogen en ons fysiek welbevinden zelfs aanmerkelijk kunnen verbeteren.

Wachten dan maar op de nieuwste ventilatietechnieken? Nee hoor, je kunt meteen zelf aan de slag. Op een heel gemakkelijke en natuurlijke manier kun je het binnenklimaat aanzienlijk verbeteren. Door met enige regelmaat die ramen open te gooien. En als dat niet kan, dan sleep je maar planten naar binnen. Daarvan is in meerdere studies onomstotelijk bewezen dat het perfecte stofvreters, luchtzuiveraars en stressverlagers zijn.

Zo kun je ook binnen een gezond luchtje scheppen.