Mensen hebben drie primaire levensbehoeften: schone lucht, schoon water en gezond voedsel. Nummer één en drie zijn rechtstreeks verbonden aan het plantenleven en nummer twee heeft er alles mee te maken. Want planten maken zuurstof, reinigen water en houden het vast, en planten vormen de basis van onze complete voedselketen. Ze doen dit heel stilletjes en altijd, dus zijn wij vaak geneigd om te vergeten dat zo’n rustige boom, of kleine kamerplant eigenlijk keihard voor ons aan het werk is. Geen mens kan dus leven zonder planten!
Wat is ons afval?
Mensen en dieren gebruiken de zuurstof (O2) uit de lucht voor hun energieproces en als afval scheiden zij CO2 uit. Bij een plant is dit precies andersom. Een plant gebruikt de CO2 om energie te krijgen en levert als afval O2 op. Zonder planten op de wereld kunnen wij niet ademhalen.
Maar, de mens met name, produceert nog meer afval. Het moderne leven produceert op allerlei manieren flinke hoeveelheden chemische troep. Denk aan fabrieken, auto’s, verwarming, maar ook veel moderne bouwmaterialen en stoffen ‘ademen’ toxische stoffen uit. Veel minder bekend is dat ook die stoffen door planten worden opgeruimd, omdat zij deze stoffen prima kunnen gebruiken als voedsel!
Hoe werkt een plant precies?
Er zijn twee plekken waar een plant in dit verband ‘contact’ heeft met de wereld om zich heen: de bladeren en de wortels. De bladeren hebben huidmondjes. De huidmondjes ademen het CO2 in, en ademen de O2 uit en verdampen gedurende dit proces schoon water de lucht in.
De wortels nemen het water uit de omgeving op. Zowel in de lucht die planten inademen als in het water zitten fijnstof verbindingen die voor ander leven ongezond zijn. De wortels zijn in staat om deze verbindingen om te zetten naar onschadelijke stoffen en leveren daarmee voedsel voor henzelf en het overige bodemleven.
Het klimaat
Het klimaat verandert en de belangrijkste reden hiervoor is dat er door onze intensieve levenswijze steeds meer CO2 in de atmosfeer ontstaat. Hierdoor wordt het niet alleen warmer, maar groeien planten ook 25% harder dan zeg 100 jaar geleden. Planten houden wel van wat CO2 en een van de meest kansrijke oplossingen om de groei van CO2 in de atmosfeer tegen te gaan is dus om zoveel mogelijk van onze omgeving serieus te vergroenen: steden, woestijnen, huizen, muren.
Het zuiveren van de lucht is te onbekend
Dat planten ook dit afval, onze fijnstof gifstoffen, zeer effectief verwerken en omzetten naar onschadelijke en bruikbare stoffen is pas een jaar of 20 bekend, en bij het grotere publiek vaak helemaal nog niet. Wel wordt steeds meer bekend hoe schadelijk fijnstof eigenlijk is. Het vergroenen van onze leefomgeving is dus ook hierom erg belangrijk. Zowel binnen, als buiten. Want, wat nog veel minder mensen weten, is dat ons binnenklimaat over het algemeen 5 tot 10 keer meer vervuild is dan de buitenlucht. Ook hier kunnen planten ons helpen.
| Plantensoort | Verwijdering Fijnstof per jaar | Economische baat per jaar (Euro) |
|---|---|---|
| Boom in de stad (20-25 jaar oud) | 100 gram per boom | 40,00 per boom |
| Klimop (Hedera helix) | 6 gram per m2 | 2,40 per m2 |
| Mos | 14 gram per m2 | 5,60 per m2 |
| Sedum dak | 0,15 gram per m2 | 0,04 per m2 |
| Wilde wingerd (Partenocissus tricuspidata) |
4 gram per m2 | 1,60 per m2 |
Bron: Groen loont! Over maatschappelijke en economische baten van stedelijk groen (Nijmegen 2011)
Verdienen planten meer respect?
Planten doen hun werk stil. Ze maken geen lawaai, ze protesteren nergens tegen, en laten zich door ons verwerken tot stoffen, brandstof, voedsel en drank. Tenminste, zo kijken wij er tegenaan. Er is geen Wakkere Plant, of Partij voor de Planten. We nemen de plant als levend wezen nauwelijks serieus, behalve als we er last van hebben. We beseffen feitelijk niet goed genoeg dat wij zonder planten op aarde nog geen minuut of 10 zullen kunnen overleven.
Maar, de processen die in die stille, kalme planten gaande zijn, zijn extreem complex en intelligent. Met name over wat wortels doen en hoe zij bijvoorbeeld deze fijnstof verbindingen omzetten en interacteren met het bodemleven is nog veel niet bekend. Ook ontdekken we steeds meer over hoe planten met hun omgeving communiceren en ook hoe wij met hen zouden kunnen communiceren. Ook het onderzoek dat vanuit systeemperspectief naar het onderwerp kijkt, begint nu pas goed te begrijpen hoe belangrijk planten zijn voor ons hele ecosysteem en al onze water- en klimaatvraagstukken. Eigenlijk is het zo dat hoe meer we te weten komen, hoe groter het besef van onze afhankelijkheid en hoe meer we ontdekken hoe weinig we eigenlijk nog van vooral de samenhang tussen alles begrijpen. En, misschien, hoe minder arrogant we zullen worden.
Een kijkje op systeemniveau
In dit TedX filmpje legt wetenschapper Greg Asner uit hoe hij een vliegtuig heeft uitgerust met de meest fantastische meetapparatuur en wat hij daardoor te weten is gekomen over natuurlijk gedrag en ecosystemen, vooral van oerwouden.
